مصاحبه اختصاصی
مصاحبه اختصاصی
1399/10/21
نوع:
مربیان
نویسنده: فریده مسعودی
۱- یک معرفی مختصر از خودتان بفرمایید؟
شهرام بیات
تحصیلات مهندسی مواد و مهندسی صنایع و دکتری مدیریت کارآفرینی گرایش کسب و‌کار
مدیر گروه مدیریت کسب و کار مرکز دانشگاهی اتاق بازرگانی ایران
مدیریت بخش‌های تولیدی و خدماتی در بنگاه‌های اقتصادی (بیش از ۲۰ سال)
مشاور ارشد سازمان‌ها در بخش خصوصی و دولتی
مدرس حرفه‌ای آموزش سازمانی
کارشناس رسمی آموزش و دبیر تدوین استاندارد سازمان ملی استاندارد
۲- در چه حوزهای فعالیت می‌کنید؟
زمینه‌های کاری در ۳ حوزه عمده:
- صنعت تولید و خدمات
- بازرگانی داخلی و خارجی
- تدریس و مشاوره کسب و کار
۳- از چه سالی فعالیت در حوزه استارتاپی را شروع کردید؟
از زمانی که ایده‌های مختلف از دوران دبیرستان، ذهنم را به خودش مشغول می‌کرد تا به‌تدریج با ورود به دانشگاه و فعالیت علمی، عضو انجمن‌های علمی دانشجویی شدم و فضا برای بروز ایده‌ها و پرورش آنها فراهم شد، به‌طوری‌که در شروع کار مهندسی، ثبت اختراع آلیاژ SI-AL را که نتیجه فعالیت شبانه‌روزی روی فرمان خودروی ملی سمند بود، به انجام رساندم و سپس به حوزه اختراعات و نوآوری‌ها و بروز ایده‌ها علاقه‌مند شدم و در نهایت شرکت سیستم صنعت را به‌عنوان یک شرکت مهندسی و مشاوره مدیریت بر اساس پاسخ به نیاز‌های سازمان‌های دولتی و خصوصی، پایه‌گذاری کردم.
۴- تا به حال چه استارتاپ‌های موفقی را تحت مربیگری داشته‌اید؟
استارتاپ ساخت طرح نوآورانه ایستگاه مهربانی الکترونیکی که با بررسی میدانی و مذاکرات متعدد منجر به طراحی و ساخت نمونه اولیه یا نمونه مفهومی شد که مورد استقبال سازمان‌های مختلفی مانند کمیته امداد و سازمان‌ها و کانون‌های تبلیغاتی مانند ایریس گردید.
استارتاپ سین‌سا که بر اساس طراحی و تولید نمونه پوشاک از مشتریان برای تولید‌کنندگان عمده و فعالین حوزه پوشاک انجام شد و منجر به توسعه کسب و کار، راه‌اندازی کارگاه‌های خانگی و سپس طراحی برند و تبلیغات دیجیتال گردید.
استارتاپ آنالین الستیکوم که پس از مرحله ارزیابی ایده و در توسعه فعالیت‌های شرکت سهند تجارت به‌عنوان واردکننده عمده الستیک در کشور ظهور یافت.
۵- به نظر شما کمبود چه چیزهایی در اکوسیستم استارتاپی احساس می‌شود؟
اکوسیستم استارتاپی ایران خیلی جوان بوده و در این مدت کوتاه توانسته شور و شوقی بین جوانان خوش آتیه سرزمین‌مان ایجاد کند که البته با حمایت‌های بخش دولتی و ایجاد زیر ساخت‌های لازم، روند رو به رشدی را شاهد خواهیم بود.
سه مشکل اساسی که به نظرم قابل طرح می‌باشد:
- دخالت دولت و نهادهای انحصارطلب در مکانیزم رشد استارتاپ‌های خوش فکر، به معنی گذاشتن انواع و اقسام مجوزهای دست‌و‌پاگیر تا مالکیت ایده که قطعا موجب دلسردی و ناامیدی تیم جوان در این حوزه خواهد شد.
- نداشتن سرمایه‌گذار و شتاب‌دهنده با کیفیت بالا که بتوانند استارتاپ‌ها را در رشد و حضور در بازارهای ملی و بین‌المللی به‌طور موثر و هدفمند یاری نماید.
- عدم وجود حمایت‌های لازم و تاثیر عوامل محیطی به‌عنوان عوامل بازدارنده در فضای اکوسیستم که سرعت ایجاد، رشد و توسعه را با محدودیت مواجه می‌سازد.
به طور خلاصه یک اکوسیستم کارا و بالغ، در نهایت به افزایش نرخ موفقیت در جهت راه‌اندازی استارتاپ‌های مختلف درون خود منجر می‌شود. در واقع اهمیت وجود یک اکوسیستم بالغ، افزایش و بهینه‌سازی دسترسی استارتاپ‌ها به مواردی همچون نیروی انسانی، سرمایه، دانش و تجربه، سناریوهای موفقیت و شکست، شبکه‌های ارتباطی و... است.
نکته قابل توجه در فرآیند رشد اکوسیستم‌های استارتاپی بالغ دنیا، وجود نوعی رابطه معنادار بین سطح بلوغ یک اکوسیستم استارتاپی با نوع استارتاپ‌هایی است که در آن اکوسیستم شکل می‌گیرند. یعنی هر چه یک اکوسیستم بالغ‌تر باشد، استارتاپ‌های نوآورانه با تکنولوژی‌های پیچیده‌تری در آن توسعه پیدا می‌کنند که طبعا ریسک شکست آنها بالاست.
۶- به نظر شما بزرگ‌ترین مشکلی که در بحث سرمایه‌گذاری خطرپذیر در اکوسیستم استارتاپی ایران داریم چیست؟
مقررات دست و پا گیر: دولت تا حد امکان خود را از دخالت در اقتصاد دیجیتال و زیرمجموعه‌های آن دور کند و این حضور فقط در حد قانون‌گذاری و به ویژه قانون‌زدایی در بخش‌های مختلف باشد تا مانع رشد و توسعه شرکت‌ها نشود. چون بارها مشاهده شده چالش‌های بزرگ پیشروی اکوسیستم استارتاپی کشور، محدودیت‌هایی بوده که از سوی دولت به آنها تحمیل شده است.
رانت: ورود دولت در این حوزه مطلوب نیست چرا که همزمان با ورود دولت، رانت نیز وارد این حوزه می‌شود، به این ترتیب حضور دولت خیلی توصیه نمی‌شود.
ایجاد اطمینان: رویکرد سنتی به رشد شرکت‌ها امتیاز کمی می‌دهد. در حال حاضر مهم‌ترین شاخص استارتاپ‌ها در بورس، سود بوده و در این میان رشد شرکت‌ها اصلا مطرح نیست. با توجه به وضعیت اقتصاد کلان کشور، سرمایه‌داران ترجیح می‌دهند سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و زودبازده انجام دهند، چرا که سرمایه‌گذار، عقلانی رفتار کرده و نسبت به اقتصاد کلان کشور واقع‌بین است، بنابراین در چنین شرایطی وارد حمایت مالی از استارتاپ‌ها نمی‌شود. دولت قبل از هرگونه هدف‌گذاری، در وهله نخست باید نااطمینانی را از اقتصاد دور کرده و وضعیت را به‌طور مداوم دستخوش تغییرات نکند.
۷- به عنوان یک منتور چه توصیه‌هایی برای رشد استارتاپ‌ها دارید؟
باید فرهنگ ورود به دنیایی که رقیب در آن کم است را یاد بگیریم. کافیست با ایده‌ای درست پا پیش بگذاریم و انتخاب ما بازار جدید باشد. آنجاست که بهترین‌ها رقم می‌خورد.
جایگاه استارتاپ خود را در چرخه عمر کسب و کار بشناسید
هر استارتاپ طی مدت فعالیت خود مراحل متعددی را سپری می‌کند و این روند با یک ایده آغاز و تا رسیدن به یک کسب و کار بالغ، ادامه پیدا می‌کند. گروه‌های مختلف سرمایه‌گذار نیز در هر مرحله متناسب با سطح بلوغ استارتاپ‌ها روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. بر این اساس سرمایه‌گذاران خطرپذیر یا همان VCها، در مرحله‌ای که محصول یا خدمت آماده عرضه انبوه به بازار است، می‌توانند روی پروژه سرمایه‌گذاری کنند؛ بنابراین بهتر است پس از رسیدن به محصول اولیه به VCها مراجعه شود. برای ارتقای سطح آمادگی از حمایت‌های مراکز رشد یا شتاب‌دهنده‌ها می‌توان بهره‌مند شد.
تیم خود را آماده ارزیابی کنید
تیم منسجم، مهم‌ترین عامل موفقیت کسب و کار نوپا خواهد بود؛ بنابراین بدیهی است که VCها تیم استارتاپ را با دقت ارزیابی کنند؛ پس درباره انسجام تیمی و کامل بودن تیم استارتاپ خود، اطمینان حاصل کنید. در این تیم باید تمامی تخصص‌های لازم برای پیشبرد کسبوکار وجود داشته باشد. درباره نحوه توزیع سهام با اعضای تیم‌تان به طور شفاف گفت‌و‌گو کرده، سهام استارتاپ را به صورت عادلانه میان اعضا تقسیم کنید تا در آینده اختلاف ایجاد نشود.
صبور باشید و خود را برای جلسات متعدد ارزیابی با VC ها آماده کنید
VCها ریسک‌پذیر هستند، اما با سرمایه خود قمار نمی‌کنند؛ بنابراین باید بر ریسک‌هایی که ممکن است در آینده با آنها مواجه شوند، اشراف کافی پیدا کنند؛ به همین دلیل اغلب VCها یک واحد ارزیابی متشکل از کارشناسان خبره فنی و کسب‌و‌کاری و مالی دارند؛ بنابراین انتظار نداشته باشید در جلسات اول از یک VC پاسخ مثبت یا منفی دریافت کنید.
در جلسات ارزیابی باید یک طرح کسبوکار کامل همراه داشته باشید و بتوانید پس از ارائه‌ای کامل و جذاب، با اعتماد به نفس کامل به پرسش‌های ارزیابان پاسخ دهید. این پرسش‌ها بیشتر به مدل کسب و‌کار، بازار و مزیت‌های رقابتی معطوف هستند و البته در پایان نحوه ارزش‌گذاری استارتاپ شما را بررسی خواهند کرد. در ذهن خود پاسخی قابل قبول برای این پرسش‌ها داشته باشید.
در محاسبه سرمایه مورد نیاز استارتاپ خود و ارزش‌گذاری آن واقع بین باشید
براساس جریان نقدی برآورد شده در طرح کسبوکار، مقدار سرمایه‌ای را که نیاز دارید تخمین بزنید. این موضوع درباره ارزش‌گذاری هم صادق است؛ شما با ارزش‌گذاری غیرواقعی طرح نمی‌توانید نظر VCها را جلب کنید. البته ارزش استارتاپ خود را تا حدی پایین نیاورید که انگیزه کار و تلاش را از شما بگیرد. درباره روش‌های ارزش‌گذاری مطالعه کنید و از کارشناسان، مشاوره بخواهید.
به VCها فقط به چشم تامین کنندگان سرمایه نقدی نگاه نکنید
VCها علاوه بر تامین مالی، در مدیریت طرح شما هم مشارکت خواهندکرد. این موضوع ممکن است در قالب درخواست تعیین یک عضو هیئت مدیره یا دریافت سهام ممتاز باشد. این کار VCها را مداخله آنها در اداره شرکت ندانید. اگر VC، سرمایه‌گذاری مجرب و متخصص در موضوع فعالیت استارتاپ شما باشد، خیلی خوش اقبال هستید؛ بنابراین پیش از مراجعه به VC درباره حوزه‌های فعالیت و تجارب گذشته آن اطلاعات کافی جمع‌آوری کنید.
از جمله نکات مهمی که در موفقیت استارتاپ‌ها نقش چشمگیری دارد، فرایند اندازه‌گیری است که با ابزارها و شیوه‌های مناسب، آن را انجام می‌دهند. اگرچه شرکت‌های سنتی نیز در طول فعالیت‌های خود، به اندازه‌گیری عملکردهای خود می‌پردازند، اما استارتاپ‌ها برای این مرحله اهمیت بیشتری قائل شده و خصوصا ابزار مناسب را برای این فرایند پیدا می‌کنند. بر این اساس، اندازه‌گیری تمام فرایندهای یک کسبوکار، جزو مهم‌ترین برنامه‌هایی است که هر شرکتی باید در دستور کار خود داشته باشد و خصوصا ابزار مناسب را برای این فرایند پیدا کند.
